(انتشار دیرهنگام این گزارش هرچند درخور تامل است و سیاست این شکبه با اندکی از این نوشتار موافق نیست، اما واقعیت های موجود در ایران درباره مهاجرین را تا اندازه ای انعکاس داده است. متن گزارش بی بی سی بدون دخل و تصرف در اینجا به نشر می رسد.)

شفا عبدالهی فرد، یک معلم ابتدایی در ایران، با تصویربرداری از دانش‌آموزان صنف خود کارزارهای تلگرامی علیه مهاجران افغان در ایران را هدایت می‌کند.
یک گروه تلگرام تحت نظارت او بیش از ۱۴هزار عضو دارد و روزانه ده‌ها پیام در آن منتشر می‌شود. در این گروه «هادی کسایی‌زاده» خبرنگاری که به سبب فعالیت علیه مهاجران افغان با استفاده از انتشار اطلاعات نادرست و توهین آمیز مورد انتقاد است نیز به عنوان ادمین گروه فعالیت می‌کند و محتوای خود را در آنجا بازنشر می‌کند. آقای کسایی‌زاده پیشتر گفته بوده افرادی که «افغان‌ستیز» خوانده می‌شوند به او اطلاعاتی درباره مهاجران می‌رسانند.

شفا عبدالهی فرد که تا سال تحصیلی گذشته معلم مکتبی در منطقه ۱۱ تهران بوده است، ویدیوهایی از صحبت‌هایش خطاب به دانش‌آموزان افغان در مکتب و خیابان را ضبط کرده و در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کند. او در برخی از این ویدیوها کودکان افغان را به سبب حضورشان در ایران «شماتت» می‌کند.
او در ویدیویی به کودکی که پای تخته از روی متن کتاب فارسی دوم مکتب ابتداییه می‌خواند «نام کشور ما ایران است…»، می‌گوید «چه کسی گفته اسم کشور شما ایران است؟ کشور شما افغانستان است و «کشور ایران متعلق به مردم ایران است» در ادامه از بچه‌های صنف می‌خواهد تکرار کنند نام کشورشان افغانستان است و سپس به آن‌ها «آفرین» می‌گوید.

تصاویری که این معلم از صنفش منتشر کرده، نشان می‌دهد تنش‌‌ها بر سر مهاجران به مشاجره هم‌صنفی‌های افغان و ایرانی نیز کشیده شده است. در ویدیویی دو هم‌صنفی ایرانی و افغان یکدیگر را متهم می‌کنند که بر سر گفتن «مرگ‌ بر ایران» و «مرگ‌ بر افغانستان» دعوا کرده‌اند.
آقای عبدالهی فرد خطاب به کودک افغان می‌گوید «شما اینجا مهمان هستید و باید حرمت صاحب‌خانه را نگهدارید… برای خودتان اینجا راحت زندگی می‌کنید و به صاحب‌خانه‌ هم توهین می‌کنید» او در ادامه کودک را تهدید به «اخراج از مکتب و کشور» می‌کند.
در ویدیویی دیگر، حین فلمبرداری از کودکان کنار آبخوری مکتب، آن‌ها را به «بلعیدن منابع آبی کشور» متهم می‌کند.
بررسی‌های بی‌بی‌سی و گفتگو با منابع مطلع نشان می‌دهد انتشار تصاویر کودکان افغان منجر به درگیری‌‌هایی در ماه‌های نخست سال ۱۴۰۴ و پس از آن بازخواست شفا عبدالهی فرد توسط آموزش و پرورش شده است.
آقای عبدالهی‌فرد گفته است که پس از شکایت والدین دانش‌آموزان، او به لرستان منتقل شده است. ما برای تایید این خبر با مقامات آموزش و پرورش تماس گرفتیم ولی پاسخی دریافت نکردیم.

در سال‌های گذشته پربازدید شدن ویدیوی کودکان از خواندن آهنگ «گنگستر آمل» سر صنف منجر به اخراج یک معلم زن شد. سال ۱۴۰۳ نیز یک زوج «معلم بلاگر» بخاطر انتشار ویدیوی آواز خواندن بچه‌ها اخراج شدند.
در آن زمان، موسی‌الرضا کفاش، معاون شورای عالی آموزش‌و‌پرورش گفت براساس قوانین مصوب برای «صیانت از حریم خصوصی، حفظ کرامت و شخصیت دانش‌آموزان و پیشگیری از آسیب‌های روحی و روانی آنها» هیچ فرد یا نهادی اجازه انتشار تصاویر دانش‌آموزان را بدون اجازه ولی قانونی آنها ندارد.

محمد حبیبی، فعال صنفی معلمان درباره استفاده ابزاری از تصاویر کودکان در محیط آموزشی می‌گوید «ساز و کار مشخصی برای برخورد با این موضوع در آموزش و پرورش وجود ندارد و خود این نهاد در اپلیکیشن شاد، از تصاویر کودکان در مراسم‌ حکومتی استفاده می‌کند.»
آقای حبیبی با اشاره به فعال بودن کانال‌های این معلم و اخراج نشدنش معتقد است نهادهای امنیتی از این گونه جریان‌های «افغان‌ستیزی» حمایت می‌کنند تا نارضایتی‌های عمومی از شرایط کشور را تقصیر مهاجران افغان بیاندازند.
این فعال صنفی با اشاره به بیانیه‌های کانون صنفی فرهنگیان در حمایت از ثبت‌نام کودکان مهاجران افغان در ایران، می‌گوید «متاسفانه جامعه ایران تحت تاثیر جریان‌های راست افراطی قرار گرفته است و فعالان فرهنگی که در زمینه حمایت از آموزش کودکان اتباع افغانستان فعالیت می‌کنند تنها مانده‌اند یا آنها نیز هدف حمله قرار می‌گیرند»

به جز دانش‌آموزان، زنان و کودکان کار افغان در سطح شهر نیز هدف ویدیوهای این فعال مخالف مهاجران هستند. مثلا در یک ویدیو پشت سر زنی که فرزند شیرخواره‌اش را در آغوش گرفته می‌گوید «خودش کم است… یک نفر دیگر هم همراهش است». او در متن ویدیو، مهاجران را عامل کمبود شیرخشک معرفی می‌کند.
در ویدیویی دیگر، او و مرد بزرگسال دیگری، یک نوجوان باربر افغان را مورد بازخواست قرار می‌دهند و از وضعیت درآمد و اقامت او می‌پرسد.
آقای عبدالهی‌فرد، با حساب‌هایی با مشخصات خودش در گروه‌ها و کانال‌های تلگرام فعال است و پیام‌های صوتی و ویدیویی می‌گذارد.
او دلایل مختلفی برای مخالفت خود با مهاجران افغان ذکر می‌کند. از جمله با اشاره به تحریم‌ انتخابات توسط بخش‌هایی از مردم ایران می‌گوید که جریاناتی در داخل کشور می‌خواهند از مهاجران افغان به عنوان یک پایگاه اجتماعی جدید «آماده به خدمت» استفاده کنند و پس از هموار کردن اعطای تابعیت به آن‌ها، آنان را به ساختار حکومت وارد کنند و از آن‌ها «استفاده ابزاری» کنند. او از «احتمال اشغال مشاغل دولتی و مشارکت در قدرت» در آینده توسط مهاجران نگران است.

در حال حاضر آمار قابل استنادی از تعداد افغان‌هایی که تابعیت و گذرنامه ایرانی دریافت کرده‌اند وجود ندارد. در قانون، اعطای تابعیت به «ایثارگران» خانواده کسانی که در جنگ ایران و عراق شرکت کرده‌اند و بستگان درجه یک کشته‌‌شدگان فاطمیون در نظر گرفته شده است.
در سال ۱۳۹۵ رییس بنیاد شهید گفت آیت‌الله خامنه‌ای با دادن تابعیت به اعضای فاطمیون موافقت کرده است. اگرچه گزارش‌ها نشان می‌دهد به اعضای فاطمیون اقامت‌های موقت داده شد.
لشکر فاطمیون از جمله نیروهای تحت نظر نیروی قدس سپاه پاسداران است که بیشتر از مهاجران افغان ساکن ایران تشکیل شده است و نیروهای آن از جمله به سوریه اعزام می‌شوند و گفته می‌شود بخش اعظم تلفات ایران در سوریه از اعضای این گروه بودند.
دولت ایران به اعضای این لشکر حقوق دلاری و اسناد اقامت قانونی در این کشور را می‌دهد.

مجتبی علیزاده فعال حقوق مهاجران افغان در گفتگو با بی‌بی‌سی گفت که معتقد است حکومت ایران، تنها آن دسته از اتباع افغانستان که «طرفدار جمهوری اسلامی» باشند را به هدف «بهره‌کشی» می‌پذیرد ولی به صورت گسترده به آن‌ها تابعیت و حقوق شهروندی نخواهد داد: «در ایران حتی هویت افغانستانی نامعلوم است. کوچکترین حقی مثل بازکردن حساب برای مهاجران در نظر گرفته نمی‌شود. حتی کسانی که عضو فاطمیون بوده‌اند فقط اقامت‌های یک‌ساله دریافت کرده‌اند و فعالان حقوق افغان‌ها شدیدا تحت فشار هستند».

بسیاری از فعالان مسایل مهاجران و کاربران شبکه‌های اجتماعی، شفا عبدالهی را متهم به «استفاده ابزاری از کودکان» برای اهداف سیاسی کرده‌اند و رفتار او را «نژادپرستانه» دانسته‌اند. بی‌بی‌سی در این زمینه با او تماس گرفت.
او به بی‌بی‌سی پاسخ مستقیم نداد ولی با اشاره به تماس بی‌بی‌سی، در گروه‌هایش نوشت «استفاده ابزاری از کودکان» و اتهام «نژادپرستی» را رد می‌کند و با انتشار تصاویر قصد داد «عمق فاجعه در کشور» را نشان دهد.
در بسیاری از ویدیوها، آقای عبدالهی‌فرد الفاظ تحقیرآمیز و توهین آمیز به کار می‌برد که ما نمی‌توانیم آن‌ها را بازنشر کنیم.

آقای عبدالهی پیشتر گفته بود بعد از شروع به کار در مکاتب تهران «حضور گسترده کودکان افغان در مکاتب» و دیدگاه‌های این کودکان برای او هشداردهنده بوده است.
شفا عبدالهی‌فرد در حالی که اتهام داشتن دیدگاه نژادپرستانه را رد می‌کند ولی همزمان شکل‌گیری روابط عاطفی و ازدواج بین مهاجران افغان با ایرانیان را خطرناک می‌داند و معتقد است همزیستی «منجر به تغییر بافت جمعیتی و تجزیه کشور» می‌شود.
بررسی‌های بی‌بی‌سی از محتوای حساب‌های شخصی و کانال‌های تلگرامی شفا عبدالهی‌فرد در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد او دیدگاه‌های ملی‌گرایانه و اصلاح‌طلبانه داشته‌ است. او می‌گوید طرفدار مسعود پزشکیان بوده و تصاویر او نشان می‌دهد برای رساندن صدایش به حکومت در نشست‌های سیاسی و انتخاباتی شرکت می‌کند.
او طرفدارانش را به عضویت در کانال‌های تلگرام حامیان مسعود پزشکیان، رییس جمهور ایران نیز تشویق می‌کند.

در سال‌های اخیر موج کارزارهای آنلاین مانند هشتگ «اخراج افغانی مطالبه ملی»، بیش از پیش مهاجران افغان را که برخی از آن‌ها چند نسل در ایران حضور داشته‌اند، تحت فشار و تبعیض قرار داده است.
حمله اسراییل به ایران در خرداد ماه امسال و طرح ادعای جاسوسی اتباع افغانستان در رسانه‌ها، فضای اجتماعی علیه مهاجران را ملتهب‌تر کرد.

جاوید (نام مستعار) که ساکن قم است به بی‌بی‌سی گفت: «بعد از جنگ، فضای عمومی برای ما افغان‌ها تنگ شد. در نانوایی می‌گفتند به اینها نان نفروشید. در کافه‌‌ای که همیشه برای مطالعه به آنجا می‌رفتم، می‌شنیدم می‌گفتند افغان‌ها جاسوس هستند. این موضوع و «هشتگ‌های اخراج» باعث شده منزوی شوم و اعتماد‌به‌نفس برای روابط اجتماعی را از دست بدهم. برای تفریح دیگر از خانه بیرون نمی‌روم و شهر برای من دیگر رنگی نیست و سیاه و سفید شده‌ است».

وزارت داخلهٔ حکومت پزشکیان، با ابطال برگه‌های سرشماری و اجرای ضرب‌الاجل اعلام شده برای اخراج اتباع غیرقانونی، پس از پایان یافتن جنگ، بیش از ۱/۵ میلیون مهاجر غیرقانونی را از ایران اخراج کرد.
روند اخراج بسیاری از افغان‌ها با خشونت همراه بود و بر اساس گزارش‌ها، برخی از کسانی که اقامت قانونی داشتند نیز رد مرز شدند.
یکی از موضوعاتی که مورد توجه مخالفان مهاجران افغان در ایران است، بحث اعطای تابعیت است.
مهرماه امسال در جریان تدوین قانون سازمان ملی مهاجرت، روزنامه جمهوری اسلامی، ادعا کرد «مجلس در صدد است به مردان خارجی که زنان ایرانی را صیغه کنند، تابعیت دهد.»

همزمان کانال‌های تلگرامی ضد مهاجران، ویدیویی قدیمی از ابوالفضل ابوترابی نماینده نجف آباد درباره اعطای تابعیت به فرزندان حاصل ازدواج زنان ایرانی و مردان خارجی با «ازدواج شرعی» را با تیتر «فروش زنان ایرانی» داغ کردند. در واکنش آقای ابوترابی «تلاش مجلس برای قانونی کردن تابعیت با ازدواج شرعی» را تکذیب کرد.
آقای ابوترابی در توضیح خود گفت در «آیین نامه اعطای تابعیت ایران به فرزندان زنان ایرانی» مصوب سال ۹۸ «ازدواج شرعی» برای تابعیت در نظر گرفته شده است که به گفته او منجر به سوءاستفاده‌هایی شده است. آقای ابوترابی گفت اما بر خلاف ادعاها، مجلس قصد دارد با «اصلاح قانون» موجود، صرفا ازدواج قانونی را به جای ازدواج شرعی ملاک اعطای تابعیت قرار دهد.

با بالاگرفتن این جنجال‌ها حکومت از مجلس خواست که لایحه سازمان ملی مهاجرت در صحن علنی بررسی شود تا مردم در جریان باشند که در مجلس چه مسائلی مورد بحث قرار می‌گیرد.
شفا عبدالهی فرد می‌گوید پس از برگزاری یک تجمع علیه مهاجران افغان بازداشت و زندانی شده است ولی به دلیل اینکه «علیه نظام» فعالیتی نداشته است آزاد شده است.
در قوانین گروه‌های تلگرامی تحت مدیریت او آمده فعالیت «طبق قوانین جمهوری اسلامی» است و از کاربران خواسته شده بحث سیاسی نکنند و به «اشخاص سیاسی» توهین نکنند.
آقای عبدالهی فرد می‌گوید نهادهای امنیتی در گروه‌هایش حضور دارند و احتمالا به همین دلیل گاهی برخی از پست‌های خود و طرفدارانش را حذف می‌کند.
در این گروه‌ها شماره تلفن‌های مسوولان رده بالای کشور پخش شده است و از کاربران خواسته شده به آن‌ها پیام بفرستند و نسبت به حضور مهاجران افغان اعتراض کنند.
آقای عبدالهی فرد، راه رسیدن به خواسته‌هایش را اطلاع رسانی به مردم درباره «بحران» مهاجران می‌داند و از کاربرانش می‌خواهد دوستانشان را به این گروه‌ها اضافه کنند.

بررسی‌های ما از گفتگوی کاربران این گروه‌ها نشان می‌دهد، برخی با تندی نسبت به دعوت شدن به این گروه‌های تلگرامی برخورد می‌کنند. در یکی از موارد، فردی به خاطر اضافه شدن به این گروه‌ها توسط همکارش، به کارفرما شکایت کرده است.
با وجود گزارش‌های توبیخ این معلم توسط آموزش و پرورش، جلوی انتشار تصاویر کودکان افغان گرفته نشده است و این تصاویر همچنان در گروه‌های ضد مهاجران بازنشر می‌شود.
باوجود تبعیض‌ها علیه مهاجران افغان و اخراج گسترده مهاجران غیرقانونی، حداقل در این مورد کودکان، آسیب‌پذیرترین قشر آن‌ها هدف کارزارهای ضد مهاجران قرار گرفته‌اند.

سروش پاکزاد
بی‌بی‌سی