به‌دنبال اخراج گسترده‌ پناه‌جویان از ایران، گروهی از فعالان اجتماعی هرات، با همراهی نهادهای خیریه، بازرگانان هرات و ولایت‌های همجوار، اقدام به کمک‌رسانی به پناهندگان کرده‌اند. این کمک‌های مردمی برای بازگشت‌کنندگان با استقبال فراوان روبه‌رو شد و شهروندان کشور از سرتاسر جهان این اقدام را ستودند و برخی از آن‌ها بنا بر توانایی مالی خود، برای حمایت از نهادهای مردمی، کمک‌های نقدی ارسال کرده‌اند. همچنین، جمعی از جوانان هرات برای انتقال مهاجران اخراج‌شده به مناطق اصلی‌شان، غذا، آب و موتر فراهم کرده‌اند. از سویی دیگر، شماری از کاربران شبکه‌های اجتماعی طالبان را به‌دلیل بی‌توجهی به وضعیت سخت مهاجران و نبود پناهگاه‌های موقتی در اسلام‌قلعه مورد انتقاد قرار داده‌اند. آن‌ها طالبان را متهم به تبعیض کرده‌اند و با انتشار عکس‌هایی از خیمه‌ها و تدابیر مرز تورخم، اعلام کرده‌اند که مهاجرانی که از پاکستان بازگشته‌اند از امکانات دولتی بهره‌مند شده‌اند، اما بازگشت‌کنندگان از ایران در گرمای شدید و بدون سرنوشت مشخص رها شده‌اند.

برخی از فعالان اجتماعی در هرات که در روند کمک‌رسانی مردمی به پناهجویان اخراج‌شده از ایران نقش فعالی دارند، در گفت‌وگو با روزنامه ۸صبح وضعیت آنان را دشوار و نگران‌کننده توصیف می‌کنند. آنان می‌گویند که بسیاری از این افراد در ایران خانه گروی زندگی می‌کردند که پول‌شان نزد صاحبان خانه باقی مانده است. همچنین بیش از ۸۰ درصد از کسانی که مشغول کارگری بودند، دست‌کم هر کدام بین ۲۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان از صاحبان کار طلب دارند و با دست خالی اخراج شده‌اند.

این فعالان اجتماعی در هرات که در روند کمک‌رسانی مردمی به پناهجویان اخراج‌شده از ایران با آنان از نزدیک گفت‌وگو کرده‌اند، این‌گونه روایت می‌کنند: «اکثریت خانواده‌ها پراکنده اخراج شده و نیمی از خانواده‌های‌شان در ایران باقی مانده و بسیاری‌شان از محل کار مستقیم به اسلام‌قلعه منتقل شدند. هر کدام از پنج تا ده شبانه‌روز را در اردوگاه‌های ایران سپری کردند و کرایه‌ها و هزینه‌های هنگفت از آن‌ها به‌صورت اجباری گرفته شده. افزون بر این، تحقیر، توهین و آزار و اذیت نیز متحمل شده‌اند.»

یکی از این فعالان اجتماعی که نمی‌خواهد نامش در گزارش ذکر شود، می‌گوید: «نگرانی‌های جدی بازگشت‌کنندگان این است که اسنادشان باقی مانده، پول‌های‌شان نزد صاحبان خانه‌ها و صاحب‌کارهای‌شان مانده و برخیاز آن‌هایی که قبلاً به نام ایرانی‌ها ملک یا ماشین خریده بودند سرنوشت‌ دارایی‌های‌شان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. شکایت دیگر این است که در جریان یک‌سال در بخش‌های حقوق و قضایی ایران به شکایت پناه‌جویان رسیدگی صورت نمی‌گیرد.»

این فعال اجتماعی در هرات تاکید می‌کند که شماری از اخراج‌شدگان کسانی هستند که بین ۲۰ تا ۳۰ سال در ایران زندگی کرده‌اند و اکنون در افغانستان، هیچ آشنایی و پناهی ندارند. آن‌ها اغلب ترجیح می‌دهند در هرات بمانند، اما در این شهر خانه پیدا نمی‌شود و مردم مجبورند داخل پارک‌ها خیمه برپا کنند. این وضعیت به بحران مسکن در هرات منجر شده است. با وجود آن‌که سکتور خصوصی در این ولایت تلاش می‌کند مهاجرین را به ولایت‌های شان انتقال دهد، اما وضعیت همچنان نامناسب است.

این کمک‌رسان مردمی در هرات می‌افزاید: «از طرف طالبان به مهاجران هیچ کمکی صورت نگرفته است؛ حتا مهاجرینی که از مرز آمده‌اند داخل پارک‌ها مریض هستند، یک خیمه برای‌شان داده نشده؛ در این راستا هیچ کاری انجام نشده است. بخش خصوصی وارد میدان شد و عجالتاً یک چیز برشان داده شده؛ از آدرس نهادهای خصوصی امکانات غذایی فراهم شده است.»

برخی از شهروندان در شبکه‌های اجتماعی نسبت به برخورد طالبان با اخراج‌شدگان از ایران واکنش نشان داده‌اند و این گروه را به رفتار قومی و تبعیض‌آمیز متهم کرده‌اند. آن‌ها بیان کرده‌اند که در مرز اسلام‌قلعه هیچ‌گونه امکانات یا تدابیر دولتی اتخاذ نشده، در حالی که در تورخم هزاران پناه‌گاه موقتی ایجاد شده و زمانی که مهاجران از آنجا اخراج شدند، مقام‌های ارشد طالبان به آن‌جا سفر کرده و آن‌ها را با امکانات دولتی به مناطق خاص منتقل کرده و حتا برای‌شان شهرک ساخته‌اند؛ اما چنین اقدامی برای مهاجران برگشته از ایران انجام نشده است.

مطیع‌الله تورال، یکی از کاربران، با بازنشر ویدیویی از بازگشت‌کنندگان نوشته است: «ما می‌دانیم چرا برای شما شهرک ساخته نشده، می‌دانیم چرا موترهای انترنیشنل دولتی در خدمت شما قرار ندارد، می‌دانیم چرا خیمه‌ها و امکانات دولتی در اختیار شما قرار ندارد، چون شما با مهاجرانی که از پاکستان می‌آیند افغانستان فرق دارید. باز هم خانه مردم با عزت هرات آباد باشد تا توان شان در خدمتی شما شتافتند.»

صادق صداقت با نشر عکسی از وضعیت مهاجرین در اسلام‌قلعه و خیمه‌های تورخم نوشته است: «طالبان در تورخم خیمه می‌زنند برای عکس و نمایش، اما در اسلام‌قلعه هزاران زن و کودک را زیر آسمان داغ و خاک رها کرده‌اند. همین دو تصویر عمق تبعیض، دروغ‌پردازی و بی‌رحمی این گروه را فریاد می‌زند. وقتی حتا در رنج مردم هم عدالت نیست، از کدام حکومت اسلامی حرف می‌زنند؟»

قاسمی جویا، یکی دیگر از کاربران، نوشته است: «فرق میان تورخم و اسلام‌قلعه داشتن تاریخ پنج هزار ساله چه دردی را دوا کرده یا می‌کند؟ وقتی که حتا در برخورد با مهاجران این قدر تفاوت وجود دارد. این است که ما هیچ‌وقت ما نشدیم و احساس ملی شکل نگرفته است.»

اعتراضات و انتقادات گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی نسبت به برخورد دوگانه طالبان با پناه‌جویان اخراج‌شده ایران مطرح شده است. طالبان تا کنون واکنشی رسمی منتشر نکرده‌اند، اما سخن‌گوی این گروه ادعا کرده که ده‌ها مهاجر به‌وسیله طالبان از مرز اسلام‌قلعه به ولایات شمالی منتقل شده‌اند. این ادعا از سوی کمک‌رسانان مردمی رد و تاکید شده که این انتقالات صرفاً از طریق کمک‌های مردمی صورت گرفته است.

سازمان جهانی صحت هشدار داده است که شمار زیادی از مادران، کودکان و سال‌مندان در مرزهای افغانستان بی‌پناه‌اند و با بیماری‌هایی مانند زخم‌ها، عفونت‌ها، کم‌آبی و سوءتغذیه مواجه هستند. بسیاری از بازگشت‌کنندگان، به‌ویژه زنان باردار و کودکان بدون همراه، به‌شدت نیازمند مراقبت‌های صحی، غذا و سرپناه‌ هستند.

این سازمان افزوده که از اپریل ۲۰۲۵ تا کنون بیش از ۸۳۶ هزار تن از طریق گذرگاه‌های اسلام‌قلعه، تورخم، میلک و اسپین بولدک وارد افغانستان شده‌اند؛ وضعیتی که به یکی از فوری‌ترین بحران‌های بشردوستانه کشور تبدیل شده است.

ادوین سنیزا سالوادور، نماینده سازمان بهداشت جهانی در افغانستان، گفته است: «ما با شمار زیادی از مادران، کودکان و سال‌مندانی مواجه هستیم که به وضعیتی نامعلوم باز می‌گردند و غالبا بیمار و بی‌پناهند. ما هر آنچه در توان داریم انجام می‌دهیم اما وسعت نیازها به‌سرعت در حال افزایش است.»

سازمان بهداشت جهانی با اشاره به ازدحام زیاد در گذرگاه مرزی میلک و اسلام‌قلعه تاکید کرده است که شمار آمبولانس‌ها کافی نیست، فضای مناسب برای جداسازی بیماران وجود ندارد و شمار کارکنان به‌ویژه زنان برای مراقبت از بیماران زن، بسیار اندک است.

این نگرانی‌ها مطرح است که ایران با وجود درخواست‌های مکرر نهادهای حقوق بشری، همچنان به روند گسترده اخراج اجباری ادامه می‌دهد. تا کنون هیچ اقدام عملی برای بازگرداندن دارایی‌های مهاجران افغانستان در ایران انجام نشده است و روزانه هزاران تن با دستان خالی اخراج می‌شوند.

امین کاوه
هشت صبح

>>>   متاسفانه این جماعت که ادعای حق عدالت وبرخوردانسانی وکرامت اخلاقی واسلامی لقلقه زبانشان است درعمل صفر وباوجودتمام مشکلات مهاجرین بدون درنطرگرفتن ورسیدگی مهاجرین را اخراج می کنند وبخوبی واقف اندکه مهاجرین اموال وداریی وحقوق ودستمزدشان درنزد کارفرماهاوصاحبان خانه مانده است
اگرکشوری مسیحی این تبعیض هاوبرخوردهارا میکرد گله ای نبودمتاسفانه یک کشورشیعه اسلامی این اینطوربرخورددارد

>>>   Aziz Arianfar
موضوع اخراج پناهجویان افعانستانی در ایران یک مساله بسیار پیچیده و چند لایه دارای ابعاد چندگانه است. دردمندانه برخی از هم میهنان ما بدون توجه به این نکات با راه اندازی کارزار دشنامدهی و ناسزاگویی و سر دادن شعارها به گونه یی خواسته اند در برابر این اقدام دولت ایران واکنش نشان بدهند. بی آن که در پی یافتن راه حلی برای مشکل بر آیند. در این حال' بایسته است همه با هم از گلوی کمیساریای سازمان ملل در امور پناهجویان بگیریم که چرا در قبال پناهجویان افعانستانی بی تفاوت اند و به بازگشتیان رانده شده کمترین پرداختی نمی کنند. این در حالی است که به خاطر پناهجویان سوری و اوکرایینی سالانه میلیاردها دالر در دسترس ترکیه و پولند می گذارند. بایسته است همه سازمان ها و انجمن ها با گسیل نامه های سرگشاده عنوانی سازمان ملل و با گلایه از برخورد دوگانه این مجامع توجه جدی آن ها را به حال زار رانده سنگان بینوای ما جلب کنند. بایسته است تا کمک های عاجل غدایی و دارویی به هرات گسیل گردد.
آقای بهمنی قاجار' حقوقدان ایرانی در نوشته یی در سه بخش به معضل پناهجویان افعانستانی پرداخته اند که بسیار شایان توجه است.روشن است با همه برداشت های شان نمی توان موافق بود. با این هم مساله را همه جانبه مطرح کرده اند.

>>>   معشوق رحیم
کسی که گدای سرکوچه خود را با لگد می‌زند و ادعای کمک به فقرا را در آفریقا دارد، به انسان دوستی اش شک کنید و به شیطنت و خباثت اش باور.
رژیمی که سنگ کمک به فلسطینی های را به سینه میزند که هزار کیلومتر دور تر از مرز هایش زندگی میکنند، اما در داخل مرز های خود با هم زبانان و هم کیشان خود رفتار نتانیاهوانه میکند، غرض و مرز سیاسی دارد.
کمک به مردم فلسطین برای رژیم یک ابزار ایدئولوژیک است برای گسترش انقلاب آخوندی.
همانطور که از افغان ها استفاده ابزاری میکند، گاهی در جنگ سوریه از انها استفاده میکند، گاهی در جنگ آمریکا و زمانی هم برای پوشاندن شکست شرم‌آور خود در برابر اسرائیل.

>>>   Malek Sitez
وزیر داخله ایران گفته است که هیچ دولتی در جهان به اندازه ایران به پناه‌جویان و مهاجرین افغانستان برخورد «شایسته» نداشته است.
جناب وزیر!
تنها پنج‌صدهزار شهروند افغانستان در اتحادیه‌ی اروپا، امریکا، کانادا، آسترالیا، روسیه و نیوزیلاند تابعیت و یا شهروندی حاصل کرده اند و نزدیک به دو برابر آن در این کشور ها اقامت کنوانسیون-محور، مهاجرت اجتماعی و بشردوستانه دارند. این در حالی‌ست که جمهوری اسلامی شهروندان افغانستان را حتی با داشتن مدارکی که خود شما به آن‌ها داده اید از خیابان‌ها، دانش‌گاه ها، مدارس، محلات کار و بازار ها جمع کرده و به مرز ها می‌فرستد. یاد تان نرود که این‌ها همه نیروی کار بوده اند که شب و روز در کارخانه ها، دستگاه های ساختمانی، تمیزکاری، گردش بازار و هزاران محل کار نیازمند جامعه‌ی ایران، مشغول کار بوده اند.
ببین تفاوت ره از کجاست تا به کجا؟
ادعای هم‌سایه بودن، هم‌دین و آیین‌بودن، فرهنگ مشترک داشتن و تاریخ و جغرافیای مشترک داشتن و سایر ارزش‌های جمعی را بگذارید، کنار!
گاهی اوقات آدم مجبور می‌شود تا با زبان خودتان صحبت کند.